Πανόραμα Ιράκ, βιβλική Μεσοποταμία

Απογευματινή αναχώρηση μέσω ενδιάμεσου σταθμού για την Βαγδάτη. Άφιξη, μεταφορά και εγκατάσταση στο ξενοδοχείο.

Απλωμένη εκατέρωθεν των όχθεων του ποταμού Τίγρη, η Βαγδάτη τοποθετήθηκε στον χάρτη από τους Αββασίδες -την πρώτη αραβική δυναστεία- κατά το πρώιμο στάδιο της εξάπλωσής τους στην Μέση Ανατολή. Είναι όμως στον χαλίφη Χαρούν Αλ Ρασίντ που οφείλει την μαγεία και την χλιδή που “απογείωσαν” σαν ιπτάμενος τάπητας την αίγλη της ανά τα πέρατα του κόσμου. Ο λόγος περί της σκιώδους, παραμυθένιας και σαγηνευτικής ιστορίας των “Χιλίων και μιας Αραβικών Νυχτών”, του Αλί Μπαμπά, της Χαλιμάς και του Σεβάχ του Θαλασσινού. Θρύλοι, με τους οποίους ταυτίστηκε αναπόσπαστα το όνομα της Βαγδάτης. Τότε που στολίστηκε με παλάτια, τεμένη, χαμάμ, μεντρεσέδες, μιναρέδες, κήπους και παζάρια θεσπέσιου κάλλους και εξεζητημένης ευμάρειας.
Όμως η συγκίνηση απογειώνεται καθώς περνάμε τις πύλες του Εθνικού Μουσείου που μετά από πολυετή αναδιοργάνωση υποδέχεται ξανά τους λίγους προνομιούχους επισκέπτες που φτάνουν μέχρι εδώ. Συνεχίζουμε με επίσκεψη στο έξοχο μινιμαλιστικό Μνημείο των Πεσόντων. Μια γαλάζια σταγόνα «σαν δάκρυ κομμένο στα δύο» φαίνεται σαν να αιωρείται στο απέραντο λευκό της μεγάλης πλατείας.Σπάνια σύνθεση νέας υψηλής αισθητικής που δεν συναντάμε συχνά στον αραβικό κόσμο. Λίγο πιο έξω από την Βαγδάτη μας περιμένουν τα ερείπια της αρχαίας Κτησιφώντος, της σημαντικότερης πόλης της Μεσοποταμίας, κατά την Ελληνιστική και Σασανιδική περίοδο. Περιβάλλεται από μια όαση φοινίκων, που της προσδίδει μια γλυκιά ρομαντικότητα την ώρα του δειλινού. Καταμεσής των εκτεταμένων ερειπίων ορθώνεται το κύριο αξιοθέατό της: η παράξενα καλοδιατηρημένη, πλίνθινη αψίδα του Θρόνου από τον 3ο αιώνα, μ.Χ. -μία από τις σπάνιες του είδους της ανά τον αρχαίο κόσμο. Η κατασκευή της πρέπει να στάθηκε θαύμα αρχιτεκτονικής μηχανικής, για την εποχή.

Σήμερα αρχίζει το δεύτερο μέρος του ταξιδιού που θα μας φέρει στο βόρειο Ιράκ.
Κύριος σταθμός η παλιά πόλη Σαμάρα, πρωτεύουσα του Αραβικού χαλιφάτου για 56 χρόνια, όπου θα μας συναρπάσει με τον σπειροειδή πλίνθινο μιναρέ της. Το μεγάλο τζαμί του 9ου αιώνα -αν και δεν χρησιμοποιείται σήμερα- εντυπωσιάζει με τα μεγέθη του θυμίζοντας ένα μικρό στάδιο. Ο μιναρές, εμπνευσμένος από τα αρχαία Ζιγκουράτ και τον θρυλικό Πύργο της Βαβέλ, ορθώνεται ακριβώς δίπλα του σε ύψος 52 μέτρων και πραγματικά προκαλεί αίσθημα ανάτασης της ψυχής. Όσοι αποτολμήσετε την ανάβαση στην κορυφή θα απολαύσετε την απεραντοσύνη της πεδιάδας με φόντο τον χρυσό τρούλο του Τεμένους Ασκαρίγια.
Σε ευθεία αντίθεση με τις αρχαιολογικές τοποθεσίες που υπάρχουν στη χώρα, η Ελληνιστική Χάτρα αποτελεί ένα είδος “λαμπρής εξαίρεσης του κανόνα”. Θα την συναντήσουμε στον δρόμο μας και θα της αποτείνουμε τον φόρο τιμής που αξίζει σε μια Παλμύρα, σε μια Πέτρα, σε ένα Μπααλμπέκ και μια Σκυθόπολη… Στις έσχατες παρυφές της ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και πάνω σε ένα παρακλάδι του Δρόμου του Μεταξιού που κατευθυνόταν προς την Μικρά Ασία, η Χάτρα ανέπτυξε έναν σπάνιο αραβο-ελληνιστικό πολιτισμό, παρόμοιο με τον παλμυραϊκό της Ταδμόρ στη Συρία. Προβάλλει σαν αποκάλυψη μέσα από την έρημο, με τα βαριά της τείχη, τους οχυρωματικούς πύργους και τις αψιδωτές πύλες εισόδου. Στο κέντρο της, κυρίαρχη η παρουσία του ογκώδους Μεγάλου Ναού -ένας λαβύρινθος από ιερά θεοτήτων, αφιερωμένος όμως στον άρχοντα θεό του Ήλιου.
Εδώ θα εξοικειωθούμε με ολόκληρο το ιδιόρρυθμο πάνθεο της Χάτρα, στο οποίο ανήκαν θεότητες όπως ο Νεργκούλ, που συμβόλιζε τον πλανήτη Άρη, ο Σαχίρο (“Πρωινό Άστρο”) που συμβόλιζε την γονιμότητα του οποίου είναι εμφανής στην πληθώρα των ανάγλυφων απεικονίσεών του. Ιδιαίτερα θα μας απασχολήσει μια συγκεκριμένη σύνθεση από αγάλματα και ανάγλυφα, -που φαίνεται να αφηγείται παραστατικά κάποιον θρησκευτικό μύθο- στον οποίο περιπλέκονται θεότητες και μουσικοί – και αποτελεί το ωραιότερο έργο ανάγλυφης και γλυπτικής τέχνης που απέμεινε αλώβητο στη θέση του στην Χάτρα. Το βράδυ καταλήγουμε στη θρυλική Μοσούλη άλλοτε μια από τις πιο αυθεντικές πόλεις της Μέσης Ανατολής που αποτελούσε ιστορικό, εμπορικό τρίπτυχο μαζί με το Χαλέπι της Συρίας και την Τρίπολη του Λιβάνου. Ήταν όμως αυτή που υπέστη τις περισσότερες καταστροφές από τον πόλεμο με το Ισλαμικό Κράτος και καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς. Σήμερα ανακάμπτει ταχύτατα σε αξιοθαύμαστο βαθμό και μόνο τα κατεστραμμένα κτήρια θυμίζουν τον εφιάλτη που πέρασε.

Η περιήγηση στην Μοσούλη θα μας μυήσει στον αρχαίο κόσμο των Ασσυρίων. Πρώτα θα σταθούμε στα τείχη της αρχαίας Νινευή, της μεγαλοπρεπούς πρωτεύουσας όπου πριν 28 αιώνες βασίλεψαν ο Ασουρμπανιπάλ, η Σεμίραμις και οι άλλοι Ασσύριοι βασιλιάδες. Μετά θα περπατήσουμε στην παλιά πόλη, με τα ιστορικά τεμένη και τις χριστιανικές εκκλησίες που όλοι εργάζονται πυρετωδώς να την φέρουν στην μορφή που είχε πριν το πόλεμο. Ολοκληρώνοντας θα απολαύσουμε τσάι λεμονιού και παραδοσιακή πίτα Κούμπα σε κάποιο από τα τεϊοποτεία της παλιάς Μοσούλης.
Συνεχίζουμε για την Βαγδάτη αφού προηγουμένως παρακάμπτουμε λίγο για να επισκεφθούμε το τελευταίο αξιοθέατο στα βόρεια της πρωτεύουσας. Το Ζιγκουράτ του Αγκαργκούφ χτισμένο από τους Κασσίτες την εποχή του βασιλιά Κιριγκόλζου (1.500 π.Χ.). Αργά το απόγευμα καταλήγουμε στην γνώριμη Βαγδάτη.

Αλλάζουμε σκηνικό καθώς σήμερα θα περπατήσουμε στην παλιά πόλη της Βαγδάτης. Απ’ τον 8ο “Χρυσό Αιώνα”, κυρίως διασώθηκαν δύο σημαντικά μνημεία: το Παλάτι των Αββασιδών και η Σχολή των Μουστανσιρίγια. Το πρώτο έχει να επιδείξει εξαίσιες αψίδες που ενσωματώνουν πλίνθινους σταλακτιτικούς νάρθηκες (muqarnas) στην διακοσμητική τους επένδυση. Η δεύτερη ευτύχησε να έχει την θέση του πιο εξέχοντος πανεπιστημίου του τότε ισλαμικού κόσμου. Στους γαλήνιους πνευματικούς της χώρους οι οικότροφοι σπούδαζαν αραβικά, θεολογία, μαθηματικά, αστρονομία, ιατρική και φαρμακευτική. Σχεδόν παραλληλόγραμμη σε διάταξη, η απλόχωρη κεντρική της αυλή περιβάλλεται στις τέσσερις πλευρές από “ιβάν” -φαρδιές στοές διακοσμημένες με σχέδια αραμπέσκ, κουφικές επιγραφές από το Κοράνι και δροσερές συνθέσεις “γόρδιας”. Παρατηρώντας τα πιο αξιόλογα τεμένη της Βαγδάτης, γρήγορα διαπιστώνουμε ότι όλα -λίγο πολύ- παρουσιάζουν μια “μπαρόκ” όψη, με τρούλους και μιναρέδες βαριά φορτωμένους με γαλάζια πλακίδια σαν αυτά της Σαμαρκάνδης ή καλυμμένους από φύλλο χρυσού.
Ένα τέτοιο είναι το Τέμενος Καντιμίγια, που αποτελεί το κορυφαίο αξιοθέατο της σημερινής Βαγδάτης. Κεντρίζει την περιέργεια, διαχέοντας στον θεατή την εντύπωση δύο δίδυμων τζαμιών ή ενός που “βλέπει” σε καθρέπτη την απεικόνισή του. Αριστουργήματα επένδυσης σε μαγιόλικα αποτελούν οι τέσσερις μιναρέδες και οι δυο τρούλοι του, με απαστράπτουσες εξωτερικές επιφάνειες καλυμμένες από χρυσό. Ένα ατέλειωτο πλήθος πιστών πηγαινοέρχεται συνεχώς προσκυνώντας με ευλάβεια στους τάφους των μεγάλων ιμάμηδων, τόπος προσπελάσιμος αποκλειστικά μόνο σε μουσουλμάνους.
Το απόγευμα επιστρέφουμε στην Βαγδάτη, όπου μπορείτε να ψωνίσετε είδη τοπικής χειροτεχνίας στα σουκ της παλιάς πόλης. Ένας περίπατος στο Βουλεβάρτο Αμπού Ναβάς, θα σας ανταμείψει με τους ρυθμούς της νυχτερινής κίνησης της πόλης. Η φαινομενικά ατελεύτητη αυτή λεωφόρος εκτείνεται κατά μήκος του Τίγρη ποταμού, παίρνει δε την ονομασία της από τον φημισμένο Άραβα ποιητή Αμπού Ναβάς, τολμηρός “bon vivant” και σύντροφος στις απολαύσεις του Χαλίφη Χαρούν Αλ-Ρασίντ. Το βράδυ μάς περιμένει δείπνο σε παραδοσιακό εστιατόριο της Βαγδάτης με τοπική κουζίνα.

Αφήνοντας πίσω μας την Βαγδάτη θα σταθούμε στο εργαστήριο το Μπαμπ Αλ Άγα του πιο διάσημου ζαχαροπλάστη της Μεσοποταμίας. Δοκιμάστε επί τόπου θεσπέσια ανατολίτικα γλυκά κάντε τον διαιτολόγο σας να πάθει… εγκεφαλικό. Μετά το γλυκό διάλειμμα θα εξορμήσουμε στην έρημο όπου θα περιηγηθούμε τα σιωπηλά και αινιγματικά ερείπια του παλατιανού κάστρου Ουχαϊδάρ. Χαμένο μέσα στην απεραντοσύνη της ιρακινής ερήμου προκαλεί δέος με τον όγκο του που διαγράφεται σιωπηλά στον ορίζοντα. Από κοντά, η επιβλητική παρουσία του δείχνει ξεκάθαρα πως πρόκειται για το εντυπωσιακότερο και επιβλητικότερο οχυρό του Αραβικού κόσμου και βέβαια αποτελεί ένα από τα κορυφαία αξιοθέατα του σύγχρονου Ιράκ.
Αφού περιπλανηθούμε στους εσωτερικούς χώρους που καθορίζονται από την τυπική Ομαϋαδική αρχιτεκτονική θα περπατήσουμε περιφερειακά τα τείχη με τους 48(!) πύργους και τις απόρθητες πύλες. Το απόγευμα καταλήγουμε στην Καρμπάλα, την ιερή πόλη των Σιιτών του Ιράκ όπου μας περιμένουν νέες εμπειρίες. Θα ξεκινήσουμε με την πλατεία της Καρμπάλα που βρίσκονται αντικριστά τα δύο μαυσωλεία: Του Ιμάμη Χουσεΐν και του Αμπάς και θα ανακατευτούμε με το ατέλειωτο πλήθος των πιστών που συρρέουν εδώ για προσκύνημα. Περίτεχνοι διάκοσμοι και ένα απέραντο ποτάμι προσκυνητών δίνει το στίγμα αυτής της πόλης που ζει σ ένα δικό της κόσμο.

Σύσσωμο το ενδιαφέρον μας σήμερα θα προσηλωθεί στην εκτενή περιήγηση των ερειπίων της περιβόητης Βαβυλώνας. Ενδοξότερη πόλη της αρχαιότητας, πνιγμένη στην χλιδή, την μεγαλοπρέπεια και την ηθική παρακμή. Σφυρηλάτησε το όνομά της μέχρι και στην Βίβλο, χάρη στην ματαιοδοξία των βασιλέων της – μια αφελή αυταπάτη που επιστεγάστηκε στην απόπειρα να ψηλαφίσουν τα θεία ουράνια μέσω του κλιμακωτού Πύργου της Βαβυλώνας. Τα Τείχη και οι Κρεμαστοί Κήποι στην επική αυτή εποχή, συγκαταλέγονται ανάμεσα στα Επτά θαύματα του Αρχαίου Κόσμου. Ο Βασιλιάς Χαμουραμπί (1792-1750 π.Χ.) εγκαθίδρυσε εδώ την έδρα της πρώτης εκτεταμένης αυτοκρατορίας που αναπτύχθηκε στην Μεσοποταμία. Της καθιέρωσε τον πρώτο νομοθετικό Κώδικα γραμμένο με σφηνοειδή γραφή πάνω σε ταμπλέτες και έθεσε τις βάσεις για την ανάπτυξη της αστρονομίας, των μαθηματικών, της ιατρικής, της φιλολογίας και της γεωμετρίας. Ο Χαλδαίος Βασιλιάς Ναβουχοδονόσωρ (604-562 π.Χ.) την αναβάπτισε σε μεγαλύτερη και ωραιότερη πολιτεία του τότε γνωστού κόσμου. Τέλος ο Μέγας Αλέξανδρος την μετέτρεψε σε εφήμερη πρωτεύουσα της προσωπικής του Ευρασιατικής αυτοκρατορίας, λίγο πριν εκπνεύσει εδώ στα 322 π.Χ. Χτισμένη πάνω στον Ευφράτη, περιστοιχίζονταν από περιμετρική τάφρο και διπλή προστατευτική συστοιχία τειχών. Τα εξωτερικά τείχη είχαν μήκος δεκαέξι χιλιομέτρων, τα εσωτερικά οκτώ! Η ρυμοτομία της ήταν ιδιαίτερα ορθολογιστική, με φαρδείς και ευθείς δρόμους, στρωμένους με πλίνθο και βιτούμιο. Κεντρική αρτηρία η Οδός των Παρελάσεων που διέσχιζε την Πύλη της Ιστάρ και κατέληγε στον κλιμακωτό Πύργο της Βαβυλώνας. Από την οδό αυτή θα αρχίσει και η οδοιπορική μας περιήγηση στα -ως επί των πλείστον- θεμελιακά ή άτακτα ανακαινισμένα ερείπια της αρχαίας πόλης. Η Πύλη της Ιστάρ είναι δυστυχώς απογυμνωμένη. Ο ανάγλυφος “τάπητας” της προσόψιας επένδυσης έχει μεταφερθεί στο Μουσείο του Βερολίνου. Διακρίνονται, παρ’ όλα αυτά, κάποιες ανάγλυφες απεικονίσεις ταύρων (σύμβολο του θεού της θύελλας Αντάντ), δράκων, (σύμβολο της κυρίαρχης στο Πάνθεον θεότητας Μαρντούκ), και λεόντων (σύμβολο της θεάς της γονιμότητας Ιστάρ). Οι ξακουστοί ανά τα πέρατα του αρχαίου σύμπαντος Κρεμαστοί Κήποι, αποτελούσαν τμήμα της επικράτειας των ανακτόρων αυτών. Τα τωρινά υπολείμματα αδυνατούν να αναπλάσουν το άπλετο αισθησιακό κάλλος που αιτιολογούσε την φήμη τους. Με παραστατικές περιγραφές συνεχίζουμε το οδοιπορικό μας στα θεμέλια του Κύριου Παλατιού. Στην περιοχή αυτή συναντάμε και τον “μονήρη “Λέοντα της Βαβυλώνας”, λαξευμένο από βασάλτη.
Από εδώ συνεχίζουμε για την βιβλική αρχαία Ουρ, την γενέτειρα του Αβραάμ, και κατά πάσα πιθανότητα την αρχαιότερη πόλη του κόσμου. Εδώ άρχισε ο μεσοποτάμιος άνθρωπος να συνέρχεται “εις κοινόν άστυ” πριν επτά χιλιάδες χρόνια! Η ίδια η Ουρ υπήρξε η πιο επιφανής πόλη σε όλο το διάστημα της “Αυγής των Δυναστειών”, όταν κατασκευάστηκαν το ζιγκουράτ και οι ναοί της. Κύριο αξιοθέατό της από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας: το μνημειακό, τρισδιάστατο ζιγκουράτ -η μεγαλοπρεπής πλίνθινη πυραμίδα των Σουμέριων που καθηλώνει τον επισκέπτη με τον δεσποτικό και ανυψωτικό της όγκο. Θα περιηγηθούμε και στα θεμέλια του ναού της θεότητας της Σελήνης Ναννόρ, κατοικίες της περιόδου και το αχανές νεκροταφείο με τους δύο χιλιάδες τάφους. Διανυκτέρευση στην γειτονική κωμόπολη Νασιρίγια.

Περνάμε τον Ευφράτη ποταμό όπου το τοπίο γίνεται κυριολεκτικά μεσοποταμιακό με δάση χουρμαδιάς, πιρόγες, βάρκες, ελώδεις εκτάσεις και μια σαγηνευτική ηρεμία ενός ονειρικού χώρου. Όμως το ενδιαφέρον απογειώνεται στον υδάτινο κόσμο των βάλτων που δημιουργούν τα νερά του Τίγρητος και του Ευφράτη. Η γνωριμία μας με την περιοχή αρχίζει με το χωριό Αλ Τσιμπάϊς , όπου βρίσκεται το “αρχηγείο” της φυλής Αλιμάρα, οι “Άραβες των ελών” που εδώ και 6.000 χρόνια κατοικούν τις εκτάσεις της νότιας Μεσοποταμίας. Θα επιβιβαστούμε σε σκάφη και θα δια πλεύσουμε τον λαβύρινθο των διαύλων και των υδάτινων αρτηριών. Θα επισκεφθούμε οικογένειες Αράβων που κατοικούν σε παραδοσιακά ψάθινα Μουντίφ, θα παρατηρήσουμε τους νεροβούβαλους που αναζητούν τροφή ανάμεσα στην βλάστηση και θα συναντήσουμε τους ντόπιους ψαράδες στον λαβύρινθο των καναλιών. Ένας άλλος κόσμος που αρνείται να εξαφανιστεί.
Επιστρέφοντας στη στεριά διατρέχουμε το δρόμο ανάμεσα στα έλη και φτάνουμε στην πόλη Κούρνα όπου οριοθετείται η βιβλική τοποθεσία του Κήπου της Εδέμ!!! Θα θαυμάσουμε το τοπίο στο σημείο που ενώνονται οι πιο διάσημοι ποταμοί της Μέσης Ανατολής. Εδώ ο Τίγρης και ο Ευφράτης ενώνουν τα νερά τους στην Κούρνα, σχηματίζοντας για τα επόμενα 155 χλμ. έναν υδάτινο γίγαντα που θα ονομαστεί Σατ Ελ Αράμπ (Αραβικός Ποταμός). Στις όχθες αυτού του ποταμού βρίσκεται και η Βασόρα στην οποία φτάνουμε αργά το απόγευμα.

Απλωμένη πάνω στον ποτάμιο κορμό που σχηματίζουν οι κοινές εκβολές του Τίγρη και του Ευφράτη, τον λεγόμενο Αραβικό Ποταμό (Σατ Αλ Αράμπ), η Βασόρα αποτελούσε πάντοτε την μοναδική διέξοδο της Μεσοποταμίας στον Περσικό κόλπο και τον ευρύτερο κόσμο. Θα ενθυμείστε φυσικά το θρυλικό, σχεδόν μαγικό της παρελθόν. Τότε που το όνομά της ήταν ταυτόσημο με εκείνο του Σεβάχ του Θαλασσινού και του περιπετειώδους περίπλου του ανά τον κόσμο. Υπήρξε δε, σε όλο το διάβα του Αραβικού Μεσαίωνα, το κύριο λιμάνι του διαμετακομιστικού εμπορίου ανάμεσα στην Εγγύ και την Άπω Ανατολή. Από εδώ σάλπαραν οι επιτήδειοι Άραβες θαλασσοπόροι, κομίζοντας πίσω περιζήτητες πραμάτειες από την Κίνα, τα Νησιά των Μπαχαρικών, το Στενό της Μάλακκας, την Ταπρόβανη και τις Ακτές του Μαλάμπαρ. Ο πλούτος που απέφεραν στην πόλη οδήγησε σε μια εκρηκτική ανάπτυξη των γραμμάτων και των επιστημών, που έφθασε στο ζενίθ της επί εποχής Αββασσιδών. Αρχίζουμε την περιήγησή μας με περίπατο στην προκυμαία που δίνει μια σύγχρονη πινελιά στην πολύβουη Βασόρα και θα ατενίσουμε την δυναμική μεγαλούπολη από το μέσον του ποταμού καθώς θα αναπλεύσουμε με σκάφος τον Αραβικό Ποταμό μέχρι το κεντρικό πυρήνα της Βασόρας.
Στη συνέχεια μας περιμένει η ιστορία εν τω γίγνεσθαι. Η εγκαταλελειμμένη για πολλά χρόνια Παλιά Βασόρα, όπου οι ρομαντικές, οθωμανικές κατοικίες έχουν χτιστεί ξυστά πάνω στις άκρες των καναλιών και συνδέονται συχνά από εναέριες ξύλινες γέφυρες, βρίσκεται σε οργασμό αναστήλωσης από την UNESCO με τον βαθμό του υπερεπείγοντως. Θα δούμε το ήδη αναστηλωμένο παλιό Ελληνικό Προξενείο, τις εργασίες των τεχνητών στα ξύλινα καφασωτά παράθυρα και στη στερέωση του καναλιού. Πάνω από 40 παλιές κατοικίες περιμένουν την σειρά τους να αναγεννηθούν. Απολαύστε τον καφέ σας στο ιδιωτικό καφέ-μουσείο Αλ Χασούν μια όαση τέχνης και δροσιάς που έγινε η αιχμή του δόρατος στην ανάπλαση της Παλιάς Βασόρας. Τελειώνουμε με επίσκεψη στην Αγορά Φρούτων όπου μπορείτε να αγοράσετε χουρμάδες της Βασόρα που θεωρούνται οι καλύτεροι στον κόσμο.

Επιστρέφουμε αεροπορικώς μέσω ενδιάμεσου σταθμού για την Αθήνα.